ChatGPT: zijn advocaten en juristen straks overbodig?
ChatGPT is in november 2022 gelanceerd. Het is een nieuwe tool van onderzoekslab OpenAI, die snel informatie kan vinden en analyseren en documenten kan maken. Door machine learning kan ChatGPT teksten begrijpen en op een menselijke manier schrijven. Denk eens aan de mogelijkheden. Zou je ChatGPT misschien juridische documenten, zoals sommatiebrieven en processtukken kunnen laten schrijven? En kan ChatGPT beoordelen of er sprake is van een inbreuk? Dat kan je een hoop tijd besparen! In plaats van urenlang te zoeken in de literatuur en rechtspraak kan je ChatGPT gebruiken. ChatGPT kan je misschien ook helpen bij het voorbereiden van rechtszaken en het bedenken van overtuigende argumenten. Maar gaat het echt zo makkelijk? En klopt het ook allemaal wat ChatGPT als output geeft?
Wat is ChatGPT en waarvoor kan je het gebruiken?
ChatGPT is een computerprogramma dat kan praten met mensen in natuurlijke taal. Het programma leert van verschillende bronnen, zoals websites, boeken en gesprekken met mensen. Maar het kopieert de teksten uit deze bronnen niet precies in de antwoorden. Het gebruikt de informatie uit de bronnen om te leren hoe goede antwoorden eruit horen te zien. Dat lukt ChatGPT niet altijd, want ook foute antwoorden op vragen behoren tot de trainingsdata van ChatGPT. Ook leert ChatGPT hoe patronen en structuren in de menselijke taal werken, zodat het lijkt alsof de antwoorden door een mens zijn geschreven.
Het kan dus zo zijn dat ChatGPT een antwoord geeft op basis van onjuiste informatie. Niet alle informatie op het internet is juist en betrouwbaar. Sommige onderwerpen en antwoorden zijn niet waar of worden verkeerd uitgelegd. Vraag je aan ChatGPT of de antwoorden van het computerprogramma betrouwbaar zijn, dan geeft het als antwoord: “Als je belangrijke beslissingen wilt nemen op basis van het antwoord van ChatGPT of als je twijfelt aan de juistheid van het antwoord, is het altijd verstandig om na te gaan of de informatie betrouwbaar is door andere bronnen te raadplegen.” ChatGPT geeft dus geen garantie dat de antwoorden juist zijn.
Toch kan ChatGPT wel nuttige en betrouwbare informatie geven. Vraag je naar alledaagse onderwerpen, zoals een recept voor tomatensoep, een trainingsschema voor een sixpack, weersvoorspellingen of verkeersinformatie? Dan is de kans groot dat je een betrouwbaar antwoord krijgt.
Mag ChatGPT zomaar alle bronnen gebruiken?
OpenAI moet zich houden aan de regels over het delen en gebruiken van tekst en data voordat ze het algoritme van ChatGPT kan trainen. OpenAI mag alleen bronnen gebruiken waartoe het rechtmatig toegang heeft en die niet verboden zijn. Als het goed is, houdt OpenAI hier rekening mee tijdens het verzamelen van haar trainingsbronnen. Het antwoord van ChatGPT:
“De gegevens die ChatGPT gebruikt zijn afkomstig uit verschillende openbaar beschikbare bronnen en zijn voorbewerkt door OpenAI. Hoewel de gegevens niet gepatenteerd zijn, worden ze beschermd door auteursrecht, handelsmerkrecht en andere wetten op intellectuele eigendom. OpenAI heeft een licentie om de gegevens te gebruiken voor het trainen en aanbieden van het ChatGPT-model als een dienst, maar deze licentie strekt zich niet uit tot ander gebruik van de gegevens zonder toestemming van de rechthebbenden.”
Maakt ChatGPT gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken zonder toestemming? Dan kan dit soms voor problemen zorgen bij zowel OpenAI als bij jou als de gebruiker.
Vind je dat OpenAI inbreuk maakt op jouw intellectuele eigendomsrechten? Dan staat in de voorwaarden van OpenAI: “Als je van mening bent dat je intellectuele eigendomsrechten zijn geschonden, stuur dan alstublieft een melding naar het onderstaande adres. Wij kunnen inhoud die inbreuk maakt op je intellectuele eigendomsrechten verwijderen of uitschakelen en de accounts van herhaalde overtreders beëindigen.”
Er is geen inbreuk op het auteursrecht van de maker zolang ChatGPT de tekst uit de bron niet direct kopieert in het antwoord. Kopieert ChatGPT wel stukken tekst? Dan heeft OpenAI hiervoor mogelijk wel de toestemming van de maker nodig. De vraag die je stelt in ChatGPT kan hierbij een groot verschil maken. Vraag je om een samenvatting van een boek? Dan is niet snel sprake van inbreuk op het auteursrecht van de maker. Maar vraag je naar een hele bladzijde uit een boek? Dan ligt dit anders. Het hangt dus af van de situatie.
Van wie is de output?
Een andere vraag is of er auteursrecht rust op een antwoord van ChatGPT en, zo ja, wie het recht krijgt. In artikel 1 Auteurswet staat dat het auteursrecht toekomt aan de maker. Nergens staat dat de maker een mens moet zijn. In artikel 8 Auteurswet staat namelijk dat ook een stichting of een vennootschap de maker kan zijn. Dat zijn geen mensen, maar rechtspersonen. Wel hebben deze partijen zogenaamde rechtspersoonlijkheid. Ook kunnen rechtspersonen rechten en plichten hebben, net zoals een mens.
ChatGPT is een computerprogramma en heeft geen rechtspersoonlijkheid. Maar stel dat ChatGPT wel rechtspersoonlijkheid heeft. Dan werk je eigenlijk samen met een robot en is misschien sprake van co-auteurschap. ChatGPT kan namelijk nog niet zelfstandig een boek schrijven; het programma heeft hiervoor jouw instructies nodig. Artikel 5 lid 1 Auteurswet bepaalt dan dat degene die de computer bedient de maker is en dus de auteursrechten heeft. Diegene heeft namelijk de leiding over en het toezicht op de creatie van het boek.
Maar ook als ChatGPT uiteindelijk zonder menselijke hulp werkt, dan moeten we nog steeds bepalen of de creatie van ChatGPT beschermd wordt door het auteursrecht. De Hoge Raad heeft hiervoor de ‘werktoets’ bedacht. Volgens de Hoge Raad moet er sprake zijn van een vorm die het resultaat is van ‘scheppende menselijke arbeid en dus van creatieve keuzes, en die aldus het voortbrengsel is van de menselijke geest.’ Kort samengevat zegt de Hoge Raad dat er sprake moet zijn van een menselijke schepping die het resultaat is van creatieve keuzes. Kopieert ChatGPT alleen maar stukken tekst zonder creatieve keuzes te maken? Dan is de output van ChatGPT niet auteursrechtelijk beschermd.
Kunstmatig intelligente systemen leren door grote hoeveelheden data te verwerken, net zoals schrijvers hun eigen stijl ontwikkelen door wat ze lezen. Uiteindelijk kan ChatGPT met de ingevoerde data iets nieuws maken. Stel dat ChatGPT iets kan maken dat auteursrechtelijk beschermd is. Hoe zit het dan met de rechten van ChatGPT, zoals het recht op naamsvermelding en het recht om bezwaar te maken tegen veranderingen in het werk? Een ander probleem is de duur van het auteursrecht. Het auteursrecht eindigt 70 na de dood van de maker volgens artikel 37 lid 1 Auteurswet. Het is moeilijk om een computerprogramma dood te verklaren, dus dit is een probleem. Je zou dit kunnen oplossen door aan het computerprogramma rechtspersoonlijkheid toe te kennen. En dan geldt artikel 38 lid 2 Auteurswet: het auteursrecht eindigt na verloop van 70 jaar na de eerste publicatie ervan.
Maar de hamvraag is of het auteursrecht wel nodig is voor kunstmatige intelligentie zoals ChatGPT. Het doel van het auteursrecht is namelijk om de maker te beschermen en te belonen, zodat mensen gestimuleerd worden om creatief te zijn. Voor een computerprogramma geldt dit niet, omdat het niet jaren bezig is met het maken van iets creatiefs. Het kost ChatGPT maar een paar seconden tot enkele minuten om iets te maken.
Voorlopig vindt OpenAI dat zijzelf rechthebbende is van de output volgens haar gebruiksvoorwaarden. Maar zij draagt die rechten, titels en belangen in en op de output over aan de gebruiker. In de gebruiksvoorwaarden van Open AI staat dat de input in principe van de gebruiker is. Wel mag OpenAI de input en de output gebruiken om ervan te leren, de geldende wetgeving na te leven en haar beleid af te dwingen.
Wie is verantwoordelijk voor de output?
Als gebruiker van ChatGPT ben je zelf verantwoordelijk voor de inhoud en de juistheid van de teksten die je met het computerprogramma maakt en voor de gevolgen van het gebruik van die teksten.
Je bent zelf verantwoordelijk voor eventuele verkeerde informatie of voor het schenden van de privacy van anderen als je de tekst van ChatGPT publiceert. Je bent ook verantwoordelijk voor eventuele inbreuken op het auteursrecht of andere intellectuele eigendomsrechten en voor mogelijke juridische claims die daaruit voortvloeien.
OpenAI is in beginsel niet verantwoordelijk voor de inhoud en de juistheid van de teksten die het ChatGPT maakt. Zij heeft wel de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat het computerprogramma niet in strijd is met de wet. OpenAI moet de gebruiker ook voldoende informatie geven over het gebruik van het computerprogramma. Dat doet OpenAI via verschillende voorwaarden, zoals haar gebruikersvoorwaarden en voorwaarden voor het openbaar maken van teksten.
Verder is het voor jou als gebruiker verstandig om altijd ChatGPT als de bron te vermelden bij het gebruik van teksten van ChatGPT. Dan is duidelijk dat de teksten komen van ChatGPT en niet van jou zelf.
OpenAI heeft hierover regels opgenomen in haar voorwaarden voor het openbaar maken van teksten. Daarin staat dat je bijvoorbeeld in een voorwoord of inleiding duidelijk moet maken aan de lezer dat je bij het maken van de tekst gebruik hebt gemaakt van ChatGPT.
OpenAI helpt je zelfs al door een standaardtekst aan te leveren, die je hiervoor kan gebruiken:
“The author generated this text in part with GPT-3, OpenAI’s large-scale language-generation model. Upon generating draft language, the author reviewed, edited, and revised the language to their own liking and takes ultimate responsibility for the content of this publication.” Je hoeft deze tekst alleen nog maar even door ChatGPT te laten vertalen naar een leesbare Nederlandse tekst!
Hoe goed zijn de juridische adviezen die ChatGPT geeft?
ChatGPT is een kunstmatig intelligentie model, een computerprogramma, en geen juridische professional. Het programma is ontwikkeld door OpenAI om gesprekken te voeren en vragen te beantwoorden, maar het is niet ontworpen om juridische adviezen te geven.
Het gebruik van ChatGPT voor juridische vragen is dus niet bedoeld als vervanging voor professioneel juridisch advies van een gekwalificeerde advocaat of jurist. ChatGPT is getraind met een grote hoeveelheid informatie, waaronder wetgeving en juridische beslissingen. Maar dit betekent niet dat het advies dat het programma geeft, juist is. Daar komt bij dat de hele grote dataset met trainingsgegevens niet gevuld is met de meest actuele gegevens. De gegevens die ChatGPT gebruikt zijn van uiterlijk eind 2021. ChatGPT neemt dus bijvoorbeeld recente uitspraken en nieuwe wetten en regels niet mee in de antwoorden.
Elke situatie is ook weer anders. Veel antwoorden in juridische vraagstukken hangen niet alleen af van feiten en wetteksten, maar vooral van alle omstandigheden. Die afweging kan ChatGPT niet maken. Om goede adviezen op maat te geven zijn juridische professionals nodig.
De proef op de som met ChatGPT
We nemen de proef op de som: wat weet ChatGPT wel en waar gaat het programma de mist in?
Het antwoord op de vraag wat de Haviltex-norm inhoudt, is boven verwachting goed. En ook de opdracht om het arrest van de Hoge Raad met nummer ECLI:NL:HR:1981:AG4158 (het Haviltex-arrest) samen te vatten, gaat ChatGPT goed af. Nu is over de Haviltex-norm natuurlijk ook erg veel goede informatie te vinden. Dat heeft vast geholpen. Het lukt ChatGPT ook goed om een ander heel bekend arrest uit te leggen, namelijk het Lindenbaum/Cohen-arrest uit 1919.
Vraag je om een onbekende uitspraak met nummer ECLI:NL:HR:2023:198 samen te vatten? Dan raakt ChatGPT toch in de war en geeft als antwoord: “De uitspraak met nummer ECLI:NL:HR:2023:198 bestaat niet. Het is mogelijk dat u een verkeerd nummer heeft ingevoerd of dat de uitspraak nog niet gepubliceerd is. Het kan ook zijn dat u per ongeluk een toekomstige datum heeft ingevoerd. Graag verifieert u de juistheid van het nummer en de datum van de uitspraak. Ik kan u niet helpen bij het samenvatten van een uitspraak die niet bestaat.” De uitspraak bestaat natuurlijk wel. In die uitspraak beantwoordt de Hoge Raad prejudiciële vragen over onder andere een opzegbepaling in een contract tussen een kinderopvang en een ouder.
Vraag je ChatGPT een juridische samenvatting te geven van een uitspraak op rechtspraak.nl, waarover ook al op andere websites iets te vinden is? Dan lijkt het antwoord dat je krijgt op een goed onderbouwde juridische samenvatting. Maar toen ik een samenvatting las en de uitspraak ernaast legde om de samenvatting te controleren, bleek deze uitspraak over een heel ander onderwerp te gaan dan de samenvatting. Dit maakt het werken met ChatGPT een uitdaging. Het gevaar zit hem in het feit dat ChatGPT vaak komt met een antwoord dat ergens op lijkt te slaan, maar niet aangeeft hoe het aan dat antwoord komt. Je ziet geen bronnen die je kan nagaan. Zeker in het juridische domein wil je de zekerheid dat je bronnen betrouwbaar zijn. Dat maakt ook direct het verschil duidelijk met bijvoorbeeld Google, waar de antwoorden op je zoekopdracht niet zo verfijnd zijn, maar je wel de originele bronnen vindt.
Soms beantwoordt ChatGPT een juridische vraag wel goed. Op de vraag of het is toegestaan om een merk van een ander in een Google-advertentie te verwerken, lijkt ChatGPT aan te sluiten bij de rechtspraak van het Europese Hof van Justitie. Ook lukt het ChatGPT om sommatiebrieven op te stellen die een bruikbare basis vormen bij de handhaving van verschillende intellectuele eigendomsrechten.
Maar dat ChatGPT een taalmodel is dat is getraind op een grote hoeveelheid tekst, wordt duidelijk als je vraagt naar de uitkomst van een geschil over bijvoorbeeld artikel 5 Handelsnaamwet. Dat is te moeilijk voor ChatGPT. ChatGPT snapt echt niks van het handelsnaamrecht. Dat blijkt wel uit het antwoord van ChatGPT: “ChatGPT is een taalmodel dat is getraind op een grote hoeveelheid tekst, maar het heeft geen specifieke kennis over de uitkomst van een geschil over artikel 5 van de Handelsnaamwet. Dit komt omdat de uitkomst van een geschil afhangt van de specifieke omstandigheden van het geval. Hierdoor is het onmogelijk om de uitkomst van een geschil in te schatten. Een juridisch advies van een advocaat met ervaring in intellectueel eigendomsrecht kan helpen om deze factoren te evalueren en te bepalen of er inbreuk wordt gemaakt op de handelsnaam.”
Eigenlijk is dat heel mooi. ChatGPT durft geen antwoord te geven op een ingewikkeld handelsnaamvraagstuk. Het kent zo nu en dan haar eigen grenzen!
Zorgt ChatGPT ervoor dat advocaten en juristen overbodig worden?
ChatGPT maakt advocaten en juristen niet overbodig. Het is een kunstmatig intelligentie model dat is ontwikkeld om te helpen bij het beantwoorden van vragen en het geven van informatie. Zoals gezegd, is het getraind met een grote hoeveelheid informatie, waaronder wetgeving en juridische beslissingen. Toch betekent dit niet dat de adviezen die ChatGPT geeft juridisch juist zijn of in een specifiek geval kloppen.
Advocaten en juristen hebben jarenlange opleiding en ervaring in het geven van juridisch advies en het behandelen van juridische zaken. Zij kennen de wetgeving en de rechtspraak op een veel dieper niveau en kunnen rekening houden met specifieke omstandigheden van een zaak. Dit kan ChatGPT niet. Nog niet in ieder geval.
Soms is ChatGPT wel een handig hulpmiddel bij het zoeken naar algemene informatie over juridische onderwerpen, maar het is niet bedoeld als vervanging van professioneel juridisch advies van een advocaat of jurist. Het is dus altijd verstandiger om een gekwalificeerde juridische professional te raadplegen. Dat advies geeft ChatGPT gelukkig zelf ook als je het programma ernaar vraagt.